Κάθε παιδί αναπτύσσεται με τον δικό του ρυθμό, αλλά υπάρχουν ορισμένα ορόσημα που οι γονείς και οι φροντιστές μπορούν να παρακολουθούν.
Η φυσιολογική ανάπτυξη περιλαμβάνει:
- Αδρή κινητικότητα: Χρήση μεγάλων μυϊκών ομάδων για να κάθεται, στέκεται, περπατά, τρέχει, να κρατά την ισορροπία του.
- Λεπτή κινητικότητα: Να χρησιμοποιεί τα χέρια για να φάει, ζωγραφίσει, γράψει, ντυθεί και πολλά άλλα!
- Ομιλία και επικοινωνία: Ήχοι, ομιλία, χειρονομίες ή η χρήση της γλώσσας του σώματος για να επικοινωνήσει, να αντιλαμβάνεται τι λένε οι άλλοι.
- Αντίληψη και δεξιότητες: Κατανόηση, μάθηση, μνήμη.
- Κοινωνικές δεξιότητες: Αλληλεπίδραση, συνεργασία, σχέσεις οικογένεια και φίλους.
1. Νεογνική περίοδος (0-2 μηνών):
- Αντανακλαστικές κινήσεις (π.χ. πιπίλισμα, σύλληψη).
- Ανύψωση κεφαλιού για λίγα δευτερόλεπτα όταν είναι μπρούμυτα.
- Εστίαση σε κοντινά αντικείμενα (20-30 cm από το πρόσωπο).
- Αντίδραση σε δυνατούς ήχους.
- Ανταπόκριση στα φωνητικά ερεθίσματα (π.χ. ηρεμία όταν ακούει τη φωνή της μητέρας).
- Έναρξη κοινωνικού χαμόγελου γύρω στις 6 εβδομάδες.
2. Βρεφική ηλικία (2 μηνών - 1 έτους):
- Στήριξη κεφαλιού (3-4 μηνών).
- Κάθισμα χωρίς υποστήριξη (6-8 μηνών).
- Μπουσούλημα (7-10 μηνών) και περπάτημα (10-12 μηνών).
- Εξερεύνηση αντικειμένων (πιάσιμο, βάζουν πράγματα στο στόμα).
- Αναγνώριση γνωστών προσώπων και πραγμάτων.
- Φωνήματα (4-6 μηνών), πρώτες λέξεις (9-12 μηνών).
- Άγχος αποχωρισμού (8-12 μηνών).
- Ανταπόκριση σε χαμόγελα και παιχνίδια, όπως “κου-κου τζα”.
3. Νηπιακή ηλικία (1-3 ετών):
- Βελτίωση ισορροπίας (τρέξιμο, ανέβασμα σκαλοπατιών).
- Χρήση κουταλιού.
- Ανάπτυξη φαντασίας και επίλυση προβλημάτων.
- Αναγνώριση σχημάτων, χρωμάτων και αντικειμένων.
- Από μεμονωμένες λέξεις (12-18 μηνών) σε φράσεις 2-3 λέξεων (24-36 μηνών).
- Αυξημένη ανεξαρτησία, αλλά και ξεσπάσματα θυμού (tantrums).
- Ανάπτυξη σχέσεων με συνομηλίκους.
4. Προσχολική ηλικία (3-6 ετών):
- Καλύτερος συντονισμός κινήσεων (πήδημα, ποδήλατο).
- Ικανότητα να ντύνονται μόνα τους.
- Κατανόηση βασικών εννοιών (π.χ. χρόνος, μέγεθος).
- Ανάπτυξη φανταστικού παιχνιδιού και δημιουργικότητας.
- Λεξιλόγιο 1.000-2.000 λέξεων.
- Σύνθετες προτάσεις και βασική αφήγηση ιστοριών.
- Συνεργατικό παιχνίδι με άλλα παιδιά.
- Ανάπτυξη ενσυναίσθησης και κατανόηση συναισθημάτων.
5. Σχολική ηλικία (6-12 ετών):
- Σταδιακή ανάπτυξη δύναμης και αντοχής.
- Βελτίωση λεπτής κινητικότητας (γραφή, ζωγραφική).
- Ανάπτυξη λογικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων.
- Ανάγνωση, γραφή και μαθηματικές δεξιότητες.
- Σημασία στις φιλίες και στους κανόνες.
- Κατανόηση της δικαιοσύνης και ηθικής.
6. Εφηβική ηλικία (12-18 ετών):
- Ραγδαία ανάπτυξη ύψους και βάρους.
- Έναρξη εφηβείας, με αλλαγές στο σώμα (ορμόνες, δευτερεύοντα χαρακτηριστικά φύλου).
- Ανάπτυξη αφηρημένης σκέψης και κριτικής ικανότητας.
- Στόχοι και σχεδιασμός για το μέλλον.
- Έμφαση στην ταυτότητα και την αυτονομία.
- Επιρροή από συνομηλίκους, αλλά και αναζήτηση ανεξαρτησίας.
Η παρακολούθηση αυτών των σταδίων βοηθά στον εντοπισμό τυχόν καθυστερήσεων ή προβλημάτων ανάπτυξης, ώστε να αντιμετωπιστούν εγκαίρως με τη βοήθεια ειδικών.